Problemy ze słuchem są jedną z chorób cywilizacyjnych dotykających rosnącą liczbę osób. Kłopoty ze złym słyszeniem pojawiające się u coraz młodszych osób, mają destrukcyjny wpływ na zdrowie, pogarszając funkcjonowanie poznawcze oraz przyczyniając się do zaburzeń pamięci. Sprawiają także, że osoby dotknięte niedosłuchem wycofują się z kontaktów społecznych, a ich izolacja z czasem pogłębia się, prowadząc do zaburzeń nastroju.
Przyczyn takiego stanu rzeczy jest wiele. Składają się nań zarówno towarzyszący ludziom niemal wszędzie hałas – zarówno ten „na własne życzenie” powodowany głośnym słuchaniem muzyki czy niestosowaniem odpowiednich środków ochronnych, jak i ten, w którym przebywamy przymuszeni przez warunki zewnętrzne – np. hałas związany z transportem, nagromadzeniem dużej liczby osób w zamkniętych i małych pomieszczeniach czy głośnymi pracami budowlanymi.
Choć pogorszeniu słuchu nie zawsze można zapobiec, istnieją metody, pozwalające na znaczne złagodzenie jego skutków. Osoby, które gorzej słyszą, mogą skorzystać z bardzo szerokiej oferty aparatów słuchowych, umożliwiających przywrócenie odpowiedniego komfortu życia. Zobaczmy, jak działają aparaty słuchowe oraz sprawdźmy, czym warto się kierować przy ich wyborze.
Źródła problemów z niedosłuchem i działanie aparatów słuchowych
Pogorszenie słuchu może być spowodowane różnymi czynnikami. Za wiele kłopotów ze słuchem odpowiadają zupełnie normalne procesy starzenia, wskutek których dochodzi do zmian zwyrodnieniowych albo pogorszenia działania poszczególnych części ucha – kosteczek słuchowych, ślimaka czy nerwów. Częściowa utrata słuchu może też wynikać z następstw przebytych chorób, np. zwykłej grypy, ale również istniejących schorzeń przewlekłych np. nadciśnienia czy cukrzycy.
Problemy ze słuchem będą narastały przy długotrwałym przebywaniu w dużym hałasie, czy ekspozycji na dźwięki, których natężenie może doprowadzić do fizycznego uszkodzenia słuchu. Równie szkodliwe może być również narażenie na hałas mieszczący się wprawdzie w obowiązujących normach, ale działających przez dłuższy czas.
Aparaty słuchowe są w stanie pomóc osobom, u których występuje niedosłuch dzięki temu, że wychwytują dźwięki z otoczenia, odpowiednio je filtrują, po czym wzmocnione przekazują dalej, bezpośrednio do kanału słuchowego pacjenta. Zasada działania takich urządzeń jest stosunkowo prosta, jednak jej realizacja wymaga stosowania niezwykle zaawansowanych technologii przetwarzania dźwięku.
Aparat słuchowy jest wyposażony w czuły mikrofon, który umożliwia odbiór dźwięków. Po zamianie fal dźwiękowych na sygnał cyfrowy dane trafiają do układów elektronicznych, które je analizują i przetwarzają. Dzięki bardzo skomplikowanym algorytmom urządzenie jest w stanie usunąć wszelkie zbędne sygnały stanowiące szum i nieistotne tło, a wzmocnić te, które będą istotne dla odbiorcy. Dalej przekazywane będą np. dźwięki mowy czy wszystkie naturalne odgłosy. Dane cyfrowe są następnie ponownie przetwarzane na postać analogową i za pośrednictwem głośnika kierowane w stronę błony bębenkowej. Cały układ musi być zasilany energią elektryczną, której dostarcza wmontowana w urządzenie wymienna bateria.
Typy aparatów słuchowych
Aparaty słuchowe mogą być produkowane w różnych rodzajach ze względu na swoje funkcje oraz konstrukcję. Największe, a zatem zazwyczaj także najbardziej widoczne będą aparaty zauszne, nazywane BTE (Behid The Ear). Zakłada się je za małżowinę uszną, gdzie umieszcza się jednostkę centralną z mikrofonem, elektroniką i baterią oraz głośnikiem/słuchawką. Warto pamiętać, że stosunkowo duży, w porównaniu z innymi typami aparatów, rozmiar tego rodzaju urządzeń może być zaletą, ponieważ są one łatwe w zakładaniu oraz obsłudze. Będzie się to liczyło zwłaszcza dla osób, które mają problemy ze sprawnym chwytaniem małych przedmiotów czy naciskaniem niewielkich przełączników.
Odmianą takich urządzeń są wersje RIC (Reciver In Canal). To, co różnicuje BTE i RIC to lokalizacja słuchawki. W BTE jest ona wbudowana w aparat, znajduje się pod obudową, a dźwięk jest przekazywany dalej za pomocą dźwiękowodu (elastycznego przewodu) do wkładki usznej. W RIC słuchawka jest poza obudową i znajduje się bezpośrednio w kanale słuchowym. Sama słuchawka może być montowana w indywidualnej wkładce usznej lub być używana razem z uniwersalnymi nasadkami. Z resztą aparatu łączy ją cienki kabelek. Aparat w wersji RIC jest mniejszy od wersji BTE.
Inny rodzaj aparatu słuchowego to konstrukcje douszne (wewnątrzuszne), tzw. ITE (In The Ear). W tym przypadku aparat jest umieszczany wewnątrz małżowiny usznej, a dźwięk przekazywany za pośrednictwem głośnika umieszczonego w wypustce częściowo wchodzącej w kanał słuchowy. Tego rodzaju aparaty są mniejsze od urządzeń zausznych, jednak często są uznawane za bardziej rzucające się w oczy. W wielu przypadkach będą jednak znakomitym rozwiązaniem dla osób noszących okulary.
Jeszcze mniejsze są aparaty słuchowe wewnątrzkanałowe ITC (In The Canal). Są one wkładane bezpośrednio do kanału, a na zewnątrz wystaje jedynie niewielki fragment urządzenia wraz z mikrofonem. Takie rozwiązanie sprawia, że trudno zauważyć, że osoba niedosłysząca korzysta z aparatu.
Zupełnie niewidoczne są aparaty słuchowe typu CIC (Completly In Canal). W takim przypadku całe urządzenie jest wkładane do środka kanału słuchowego. Takie konstrukcje są najbardziej dyskretne, mogą jednak sprawiać problemy osobom o gorszych zdolnościach manualnych.
Co mogą zaoferować nowoczesne aparaty słuchowe?
Aparaty słuchowe różnią się nie tylko swoją budową, ale również zakresem oferowanych funkcji. W zależności od zastosowanych technologii mogą zapewnić poprawę słuchu, a jednocześnie zagwarantować bardzo dobrą jakość dźwięku w najbardziej wymagających warunkach. Prostsze modele oferują możliwość dobrego słyszenia podczas kontaktu z jednym rozmówcą we względnie cichym otoczeniu. Bardziej zaawansowane będą w stanie odcinać dźwięki stanowiące szum tła oraz pozwolą na dobre słyszenie kilku rozmówców.
Niektóre modele pozwolą także na komfortowe rozmowy w większej grupie osób, poradzą sobie z redukcją szmeru rozmów toczonych w pobliżu, a także umożliwią bezproblemowe korzystanie ze smartfona czy oglądanie telewizji. Najbardziej zaawansowane aparaty słuchowe to idealna słyszalność nawet w niesprzyjających warunkach atmosferycznych, możliwość komfortowych rozmów z wieloma osobami nawet w głośnych wnętrzach z dużym gwarem.
Nowoczesne aparaty słuchowe bez trudu mogą poradzić sobie z najtrudniejszymi zadaniami, zapewniając pełne słyszenie dookólne. Zaawansowane modele są w stanie, analizując docierające do nich fale dźwiękowe i położenie ich źródła, aktywnie wzmacniać głos jednego z rozmówców. Urządzenia mogą też współpracować ze sprzętem komputerowym i multimedialnym, a wiele funkcji może być wygodnie regulowanych za pomocą aplikacji na smartfon czy tablet.
Na co trzeba zwrócić uwagę przy wybieraniu konkretnego modelu aparatu słuchowego?
Wybór odpowiedniego aparatu słuchowego nie jest łatwy, ponieważ wrażenia słuchowe są bardzo subiektywne. Choć fizyka rozchodzenia się fal dźwiękowych będzie zawsze taka sama, to w przypadku różnych osób inny będzie nie tylko ubytek słuchu i jego charakterystyka, ale też sposób przetwarzania dźwięków i odbioru docierających bodźców. Inne mogą być również preferencje osoby niedosłyszącej oraz ograniczenia zdrowotne, np. w związku z ograniczoną sprawnością dłoni. Dobór aparatu będzie więc zawsze bardzo indywidualny i musi być przeprowadzany przez wyspecjalizowanego protetyka słuchu oraz poprzedzony dokładnym badaniem.
Poza kwestiami związanymi z akceptowanym przez osobę niedosłyszącą przedziałem cenowym oraz wymaganiami co do funkcji aparatu, do dokonania optymalnego wyboru ważne będzie określenie trybu życia, najczęściej wykonywanych aktywności, a także warunków, w jakich aparat będzie używany. Niezwykle istotną kwestią będzie też komfort noszenia – wiele osób nie toleruje np. aparatów wewnątrzkanałowych, innym przeszkadzają z kolei urządzenia zauszne. Kluczową próbą jest jednak test jakości słyszenia w kilku różnych aparatach o zbliżonych parametrach i funkcjach.
Jeżeli najlepiej odpowiadającym urządzeniem okaże się model dokanałowy lub douszny, konieczne będzie wykonanie odlewu, który posłuży jako wzór do wykonania odpowiedniej wkładki. Warto pamiętać, że protetyk słuchu udziela też wszystkich wyjaśnień związanych z użytkowaniem, czyszczeniem oraz ładowaniem baterii aparatu słuchowego. Po pewnym czasie konieczna jest też ponowna wizyta w celu sprawdzenia prawidłowego funkcjonowania urządzenia oraz dokonania ewentualnych korekt ustawień.